Tryptyk „Test 3” utrzymany został w bardzo gustownej gamie niebieskawych szarości, odcieniach pasujących nad większość popielatych sof o skandynawskim rodowodzie. Pierwsze dwa płótna przedstawiają parterowy dom z gankiem, choć na drugim część bryły przesłoniła kłębiąca się grafitowa plama, a słup wysokiego napięcia rozwarstwia się w oczach, jakby stał nad rozgrzanym asfaltem. Trzecie płótno to już zupełna, wysoce dekoracyjna abstrakcja z porozrzucanych kresek i zarysów geometrycznych kształtów. Nagrodzony prestiżową Arte Laguna Prize w Wenecji tryptyk Ryszarda Szozdy powstał w nawiązaniu do nagrań armii amerykańskiej z lat 50-tych, które dokumentowały chlubne postępy w pracach na bombą wodorową, rejestrując testy działania fali uderzeniowej na odtworzonym w tym celu budownictwie mieszkaniowym. Od 8 kwietnia, w ramach wystawy „Danger Close” w Piękna Gallery, obejrzeć będzie można całe spectrum naszych najskuteczniejszych dziejowo opcji - od owoców eksplozji jądrowej czy autentycznego rażenia bronią z helikoptera nad Afganistanem po dotkliwie metaforyczne widoki obozu koncentracyjnego czy frontu w Afryce Północnej. Poprzez każdą z prac Ryszard Szozda przekazuje rezultaty swoich wieloletnich badań nad historią, wojskowością, filozofią i psychologią, analizując naszą percepcję wojennej przemocy oraz przewrotność, z jaką rozlew krwi brzydzi w zależności od tego, czy jest publiczną egzekucją czy tzw. neutralizacją celów. Good morning, Vietnam Sam tytuł wystawy - „Danger Close” - odnosi się do technicznego żargonu wojska, którym opisuje się wciąż aktualny protokół zastosowany w trakcie wojny w Wietnamie, kiedy w jednym ze szczelnie osaczonych australijskich oddziałów zabrakło amunicji, a i połowa żołnierzy była ciężko ranna. Termin „Danger Close” oznaczał wezwanie artyleryjskiego wsparcia sprowadzającego się do zbombardowania własnych koordynatów celem zwalczenia przemieszanego z australijskim wojskiem wroga. Wezwanie ognia samobójczego, na który dowódca wyrazić musiał zgodę. - Każda z pokazywanych na wystawie prac - dotyczących różnych zaistniałych sytuacji - oddaje w końcu naszą nieprzezwyciężalną potrzebę autodestrukcji, a nawet gatunkowej samozagłady. Niezależnie od podzielanych poglądów czy perspektyw, z obiektywnego zapisu zdarzeń wynika przecież, że historia - odkąd była pisana - jest historią powtarzania tych samych schematów opakowywanych w różne formuły w zależności od cywilizacji, kultury czy czasów, ale sprowadzających się do jednego: pomimo dawania sobie zapewnień, zawierania pokojowych traktatów i powielania przysłów o rujnującej niezgodzie, odtwarzamy dokładnie te same sekwencje, punkt po punkcie, a kończą się one tak, jak kończyły setki czy tysiące razy wcześniej - komentuje Ryszard Szozda, wskazując, że bieżące konflikty militarne trawią światową mapę na ponad trzydziestu różnych obszarach. „Kto ci powiedział, że wolno się przyzwyczajać?” - pytał w wierszu Stanisław Barańczak i ta myśl zbieżna jest z surową obserwacją autora obrazów: wojna nie jest tak naprawdę zaskakującą anomalią, tylko nałogiem, którym potrzebujemy niszczyć się stale. Poprawka, niszczyć potrzebują tamci, my - pamiętamy. „Auschwitz nie spadło z nieba” Autopromocja Specjalna oferta letnia Pełen dostęp do treści "Rzeczpospolitej" za 5,90 zł/miesiąc KUP TERAZ Mówienie o „tamtych” - zastępach opętanych złem oprawców - to, zdaniem Ryszarda Szozdy, nieodzowny element tego powielanego schematu, szczególnie że samo radykalne opluwanie wroga zapewnia złudny komfort, że mamy coś do powiedzenia w sprawach, których bieg nigdy nie będzie zależał od nas. Sam artysta stara się natomiast obierać w zetknięciu z tematem drogę zdecydowanie nieskrótową, pozbawioną zarówno strategicznych obwiniań, jak i czułości dla ofiar: drogę w butach wroga i ciągnący się wzdłuż niej dylemat, czy rzeczywiście można obiecywać „nigdy więcej” na czas nieokreślony. Jedna z prezentowanych na wystawie prac nasuwa odpowiedź, rozpoczynając od uporządkowania samego stanu ducha brutalnych agresorów: czy przyświeca im sadystyczna chęć krzywdzenia, czy może uczucie powszechnie uznawane za wzniosłe? Wabiący czystością linii obraz „My love for you” przedstawia tytułowy napis odtworzony z autentycznego kroju liter wieńczących bramę obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Osadzony w nim artysta szkoły Bauhausu zobowiązany był opracować tę niewątpliwie pełną gracji czcionkę dla cynicznie dobranej frazy „Jedem das Seine” - „każdemu co mu się należy”. Trawestując wykuty w bramie napis w miłosną deklarację, autor pracy rozkłada w pewnym sensie grzechy na wadze i, jego zdaniem, szala „z dobrego serca” jest zdecydowanie cięższa od szali „w imię zła”. - W tym rozumieniu miłość sieje więcej zniszczenia, niż nienawiść. Niemcy nie założyli przecież w przeciągu kilku lat czarnych płaszczy z trupią czaszką, wywlekając sztandary „czcimy obecnie diabła, bo chcemy być źli - mordować, palić i niszczyć w imię okrucieństwa”. Otóż nie - takie obozy powstać mogły tylko z miłości spływającej na tłum poprzez pewne skutecznie krzewione idee, z umiejętnie wpajanej wiary, pobudki szczytnej w mniemaniu oprawcy. Granica między jednym a drugim tkwi w punkcie widzenia - zauważa Ryszard Szozda, piętrząc przykłady z mniej lub bardziej odległej historii. Kolonizatorów zaszczepiających postęp batem, konkwistadorów zarzynających w imię miłosiernego Pana czy nowoczesnych, cywilizowanych oddziałów oczyszczających grunt pod rozkwit demokracji. Egzekucja pod twoją ścianą Obserwację, że już samo przeglądanie się w oficerkach nazistowskiego strażnika jest silniejszym nadwyrężeniem tabu niż wejście w buty żołnierza wyzwalającego ludność spod jarzma terrorystów, rozwinie kolejny etap wystawy. Lewą ścianę galerii zapełnią po sufit antracytowe widoki z dronów, służące zrzucaniu precyzyjnych pocisków przez helikoptery krążące nad Irakiem i Afganistanem - obrazy naszych, jakby nie patrzeć, sukcesów militarnych. Podobnie jak drastyczne filmy z kamienowania czy budzące mdłości reporterskie zdjęcia z przeprowadzania wyroków śmierci, wideo z sylwetkami nieudolnie rozpierzchającymi się przed nadlatującym helikopterem ma niekwestionowane wzięcie w internecie. Płynnie zmieniające się kadry w przewadze zapełnia czarno-biały układ architektoniczny miasta, w którym raz po raz porusza się zarys postaci - wtedy dron się zatrzymuje, ekran zalewa rozbłysk krótszy od mrugnięcia oka, a pozostałe z poprzednich zarysów iskierki gasną jak zimne ognie. - Seria tych obrazów powstała w 2017 r. na wieść o tym, że nasze siły koalicyjne zneutralizowały jednego z najpotężniejszych terrorystów. Oglądając te materiały, zdałem sobie sprawę, że każdy ze śledzonych z zapałem rozbłysków to przecież zapis egzekucji. Kiedy lichy budynek rażony jest takim pociskiem, ktoś w nim na pewno ginie. Myśląc o sobie jako o ludziach wyrafinowanej kultury zachodniej, szczycimy się przekonaniem, że nie bylibyśmy zdolni do publicznego podrzynania gardeł, bo na dzikie barbarzyństwo nie ma naszej zgody. Abstrakcyjne, geometryczne widoki z dronów nad Afganistanem moglibyśmy tymczasem powiesić na sypialnianej ścianie - są niewątpliwie dekoracyjne, a misja koalicjanta polegała w końcu na koniecznej likwidacji celów naziemnych, a nie na mordowaniu - zaznacza Ryszard Szozda, wskazując, jak ogromną oglądalność ma każdy taki rejestr zabijania. Rosnącą zresztą odwrotnie proporcjonalnie do schludności metod kata. - Reporterska fotografia ofiar pobić, relacje z zamieszek rasowych, wideo z egzekucji czy podniosły wręcz pejzaż z grzybem atomowym… Przemoc nas hipnotyzuje, a widok autentycznej zagłady - jak naprawdę walą się dachy pod naporem jądrowej fali - jest czymś spoza naszych oficjalnych granic. Pornografią z piekła, do której ciągnie nas, jak do surowego mięsa. Dogodność, że mieszkamy na obszarze, na którym akurat panuje pokój i wojna mogła nas w telewizji potężnie zaskoczyć, jest tymczasowa. To instynkt i nałóg, z którego całą populację leczyć musiałby zastęp psychoterapeutów, więc to, że kiedyś w miejscu naszego domu ktoś oglądał będzie wydartą dziurę w ziemi, jest niemal pewne - dodaje artysta. Jeżeli więc porcelana - wracając do Barańczaka - „to wyłącznie taka, której nie żal pod butem tragarza lub gąsienicą czołgu, jeżeli fotel, to niezbyt wygodny, tak aby nie było przykro podnieść się i odejść”. Wystawa „Danger Close - Ryszard Szozda” potrwa od 8 kwietnia do 20 maja w Piękna Gallery przy ul. Emilii Plater 10 w Warszawie. Weronika A. Kosmala Materiał Promocyjny